حق تحصیل
حق تحصیل با نگاهی به هنرستان سوره
آیا تصمیم هنرستان سوره در مورد جلوگیری از تحصیل بانوان در رشته تئاتر قانونی است؟
داشتن سواد و تحصیلات در تمام کشورها جز حقوق بنیادین و ابتدایی انسان‌ها فارغ از جنسیت، نژاد، دین و… است. حتی می‌شود گفت در جامعه مدرن امروزی داشتن تحصیلات جزء تکالیف انسان‌هاست. در کشور ما از گذشته‌های دور زنان حتی از تحصیل در ابتدایی‌ترین مراتب محروم بوده‌اند. با گذشت زمان و مدرن شدن جوامع ایران نیز از لحاظ فرهنگی دستخوش تغییرات شد و ساختار سنتی در مورد اجازه نداشتن تحصیلات کم‌رنگ شد. در حال حاضر شاهد هستیم که زنان تا مقاطع بالا تحصیل می‌کنند و بسیار موفق و پرتوان هستند. اما متاسفانه هنوز بعضی افکار اشتباه در این مورد در بعضی اقشار دیده می‌شود.
به تازگی خبری مبنی بر منع تحصیل زنان در هنرستانی در تهران در رشته تئاتر، میان شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. صرف نظر از تایید و تکذیب این خبر، در این مقاله به بررسی مطالبی راجع‌به حق تحصیل زنان در ایران می‌پردازیم.
بررسی از منظر قانون اساسی
قانون اساسی، قانون مادر و مهم‌ترین قانون ایران است. در این قانون به طور صریح راجع‌به داشتن حق تحصیل در اصل سی‌ام ذکر شده است: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»
مسلم است که عبارت «همه ملت» به طور قطع شامل زنان نیز می‌شود. از سوی دیگر در ابتدای فصل سوم تحت عنوان «حقوق ملت» در اصل نوزدهم آورده شده: «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.» و بلافاصله بعد از آن اصل بیستم بیان می‌دارد: «همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند
و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.»
بنابراین طبق نص قانون فرقی بین زن و مرد در برخورداری از حقوق نمی‌باشد. ضمن این که تحصیل نه تنها با موازین اسلام در تضاد نیست بلکه در آیات مختلف در قرآن به اهمیت آموختن علم اشاره شده است. خداوند در قرآن می فرماید: “قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون، انما یتذکر اولوا الالباب”؛ بگو آیا دانایان با نادانان مساوی اند؟ جز این نیست که تنها خردمندان یادآور می شوند”
علاوه بر قرآن در بسیاری از احادیث نیز کسب علم و دانش مورد توصیه قرار گرفته است.
در اصل 21 قانون اساسی که اصلی است منحصرا درباره حقوق زنان آمده است: «دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد: 1- ایجاد زمینههای مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او ……»
از این ماده نیز استنباط می‌شود که تحصیل به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برای رشد شخصیت هر انسانی است و البته که مصداق بارز احیای حقوق معنوی می‌باشد.
و لازم به ذکر است در اصل 28م قانون اساسی در مورد آزادی انتهاب شغل سخن گفته شده است: «هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند. دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید.» بدیهی است که این شغل می‌تواند بازیگری تئانر باشد.
از منظر حقوق بشر
بند اول ماده 26 اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر در همین راستا بیان می کند که: «هر شخصی حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود»
در بند 2 از ماده 13 میثاق میثاق بین‌المللی مربوط به حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی نوشته شده است:
2- دولتهای طرف این میثاق اذعان دارند که به منظور استیفای این حق:
الف – آموزش و پرورش ابتدایی باید اجباری باشد و رایگان در دسترس عموم قرار گیرد.
ب – آموزش و پرورش متوسطه به اشکال مختلف آن از جمله آموزش و پرورش فنی و حرفه‌ای متوسط باید تعمیم
یابد و به کلیه وسایل مقتضی به‌ویژه به وسیله معمول کردن تدریجی آموزش و پرورش مجانی در دسترس عموم قرار گیرد.
ج – آموزش و پرورش عالی باید به کلیه وسائل مقتضی به ویژه به وسیله معمول کردن تدریجی آموزش و پرورش مجانی به تساوی کامل بر اساس‌استعداد هر کس در دسترس عموم قرار گیرد. …..
حق تحصیل بعد از ازدواج
همان طور که خواندیم تحصیل زنان منع قانونی در کشور ما ندارد. اما در شروط 12گانه عقدنامه شرطی به چشم می‌خورد حاکی از دادن حق تحصیل توسط شوهر به همسر خود! اگر ضمن عقد این شرط امضا شود، زن دارای حق تحصیل در همه مقاطع اعم از تحصیلات عالیه دانشگاهی و غیر دانشگاهی و موسسات دولتی و غیردولتی و خصوصی و… است. با امضای این شرط زوج دیگر نمی‌تواند مانع ادامه تحصیل همسر خود در هیچ زمانی شود. البته قبول نکردن این شرط نیز به طور مطلق این حق را از زن نمی‌گیرد و این که تحصیل منافی وظایف همسری و زندگی زنانشویی نیست در دادگاه قابل اثبات است.
ضمن اینکه در تربیت فرزندان تحصیلات مادر نقش به سزایی دارد و مسلما یک مادر تحصیل کرده و با مهارت، بسیار بهتر می‌توانند فرزندانی با روحیه سالم و انسان‌هایی مفید تحویل جامعه بدهند.
لازم به ذکر است حق تحصیل در عقدنامه، نه تنها اختیار تحصیلات و شرایط آموزش را به زن می بخشد بلکه به موجب آن، مرد موظف می‌شود طبق قانون نفقه، مخارج مربوط به تحصیلات همسرش را تقبل کرده و تسهیلات لازم برای او را فراهم آورد. حتی اگر زوجه شاغل بوده و از خود درآمد یا ثروتی داشته باشد، هیچ اجبار و وظیفه‌ای برای پرداخت هزینه های خود ندارد.
نتیجه گیری:
همانطور که خواندید در قوانین ما نه تنها هیچ اشاره‌ای به عدم وجود حق تحصیل برای بانوان نشده بلکه صریحا این حق به آنها داده شده است. در مورد اجازه عقدنامه نیز در جامعه امروزی معمولا افراد بعد از پایان مقطع متوسطه یا حتی تحصیلات دانشگاهی اقدام به ازدواج می‌کنند. در نتیجه اعمال این مطلب چیزی جز نقض واضح قانون و جلوگیری از حق مسلم دختران نیست.